Oμιλία Υφυπουργού Εξωτερικών Κώστα Φραγκογιάννη στην εκδήλωση/βράβευση νέων επιχειρηματιών "Γε'Νέο Επιχειρείν" Λευκωσία, 11.10.2022

Αξιότιμε Πρόεδρε του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, κ. Χριστόδουλε Αγκαστινιώτη,
Αξιότιμε ιδρυτή του «Γε’ Νέο Επιχειρείν», κ. Παναγιώτη Καγιά,
Αξιότιμε βουλευτά, κ. Δημήτρη Δημητρίου, εκ μέρους της Προέδρου της Κυπριακής Βουλής,
Αξιότιμε πρόεδρε του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Τράπεζας, Δρ. Ευριπίδη Πολυκάρπου,

Καλησπέρα σας,

Είμαι εδώ με την ιδιότητα του Υφυπουργού Εξωτερικών με αρμοδιότητα την Οικονομική Διπλωματία και Εξωστρέφεια, εκπροσωπώντας την ελληνική κυβέρνηση με την ευκαιρία της απονομής των βραβείων «Γε’ νέο επιχειρείν».

Συνηθίζεται σε τέτοιες εκδηλώσεις να απευθύνονται χαιρετισμοί και φυσικά, συγχαρητήρια. Πίστεψτέ με. Οι ευχές είναι από καρδιάς. Και έτσι και εγώ, θέλω πρωτίστως να σας συγχαρώ από την καρδιά μου, όλες και όλους, εσάς, τις νέες και νέους επιχειρηματίες, που σας απονέμεται το βραβείο «Γε’νέο επιχειρείν».  Είναι πραγματικά ένα σπουδαίο επίτευγμα.

Ο καθένας μας, και ιδιαίτερα στη δική μου ηλικία, συνοδεύεται από τη φήμη του.  Και η δική μου φήμη είναι, -σας βεβαιώνω για αυτό, ότι είμαι πολύ συνεπής στους χρόνους μου και το πεντάλεπτο της ομιλίας μου, θα έπρεπε να είναι όντως 5 λεπτά.

Σήμερα, όμως, θα κάνω το αντίθετο. Θα σας μιλήσω για 15 λεπτά, καταστρατηγώντας όλους τους κανόνες, με μια προϋπόθεση: ως έμπειρος ομιλητής, θα έχω τη δυνατότητα να ολοκληρώσω το χαιρετισμό μου σε 5 ή 15 λεπτά. Αυτό θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από εσάς, καθώς είμαι σε θέση να καταλάβω αν πρέπει να σταματήσω. Το υπόσχομαι.

Θα σας μιλήσω λοιπόν από καρδιάς, και ας είναι γραμμένη η ομιλία μου. Και, παρότι τιμώ με σεβασμό τους υπόλοιπους προσκεκλημένους, ο λόγος της σημερινής εκδήλωσης, και το κύριο ακροατήριό μου είστε εσείς. Εσείς, οι νέοι και γενναίοι.  Αυτοί που κατέκτησαν τη διττή σημασία του Γε’ νέου [γενναίου] επιχειρείν.

Απευθυνόμενος, λοιπόν, σε αυτό το ειδικό ακροατήριο, θα τολμήσω να κάνω κάτι προκλητικά προοδευτικό. Να αποδείξω ότι η Ρητορική του Αριστοτέλη έχει διαχρονική σχέση με τη διαμόρφωση του χαρακτήρα σας, με τα χρόνια που έρχονται και συνολικά με τη ζωή σας.

Ξεκινώ, λοιπόν, με 5 αποσπάσματα. Αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«Οι νέοι έχουν έντονες επιθυμίες και είναι άξιοι να κάνουν αυτά που επιθυμούν.»

Και λέω εγώ:  Και μόνο που βρίσκεστε εδώ και βραβεβεύστε, έχετε αποδείξει την αξιοσύνη σας. Και αυτό είναι από μόνο του μια πολύ καλή αρχή.  Ακόμα και αν δεν νιώθετε ‘επιτυχημένοι’ με την τρέχουσα έννοια της λέξης, οι κόποι σας αναγνωρίστηκαν, αξιολογήθηκαν, -αξιοκρατικά από ότι μαθαίνω, αξιολογήθηκαν από σοβαρούς ανθρώπους και αυτό θα πρέπει να σας γεμίζει με ακόμα μεγαλύτερο θάρρος, γενναιότητα δηλαδή. Ευελπιστώ, ότι οι επόμενοι στόχοι σας, σε όποιο γενναίο επιχειρείν αποτολμήσετε, θα αναζητούν και το ‘ωραίο’ κατά τον Αριστοτέλη, και όχι απαραίτητα μόνο τον αλόγιστο πλουτισμό. Και αντίθετα με τον Πλάτωνα, που πίστευε ότι το ‘ωραίο’ δεν υπάρχει σε τούτο τον κόσμο, αλλά μόνο στον κόσμο των ιδεών, για τον Αριστοτέλη, η ομορφιά είναι αντικειμενικά υπαρκτή ποιότητα, και δύναται να αναζητηθεί στον πραγματικό κόσμο.

Η συμβουλή μου: Υπάρχει ομορφιά στην τέχνη του επιχειρείν και αυτό έχει αξία μεγαλύτερη από τον πλούτο.  Επιδιώξτε το!

Αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«Οι νέοι είναι μεγαλόψυχοι: γιατί η ζωή δεν τους ταπείνωσε ακόμη, ούτε και δοκίμασαν τη δύναμη της ανάγκης και το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του άξιο μεγάλων πραγμάτων είναι μεγαλοψυχία».

Και λέω εγώ: Η επίτευξη μεγάλων πραγμάτων δεν αντιφάσκει απαραίτητα με τη ταπεινότητα, κεντρική αρετή της χριστιανικής κοσμοθεωρίας. Για να κατακτήσουμε μεγάλους στόχους, όμως, πρέπει να συντηρήσουμε την ελπίδα μέσα από την μεγαλοψυχία. Οι μεγαλόψυχοι άνθρωποι κάνουν όμορφα πράγματα, όχι πράγματα που τους συμφέρουν, γιατί είναι ακόμα γεμάτοι ελπίδες. Πιο πρακτικά, για εσάς που ήδη έχετε αναλάβει ρόλους ηγεσίας, βάλτε στόχο να συντηρήσετε την ελπίδα όχι μόνο για τον εαυτό σας, αλλά και για τους υπαλλήλους και συνεργάτες σας. Και ως ηγέτες, να ξέρετε ότι ένα από τα μικρά μυστικά, που αποδίδουν μακροπρόθεσμα, είναι να μοιράζεστε πάντα μαζί τους την επιτυχία, ενώ, ταυτόχρονα, να αναλαμβάνετε εσείς οι ίδιοι το βάρος της όποιας αποτυχίας.

Αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«Οι νέοι αισθάνονται εύκολα οίκτο, για το λόγο ότι θεωρούν όλους τους ανθρώπους καλούς ή καλύτερους από αυτό που πράγματι είναι: μετρώντας τον πλησίον τους με μέτρο τη δική τους α-κακία καταλήγουν να θεωρήσουν πως ό,τι παθαίνει ο άλλος, το παθαίνει δίχως να το αξίζει.»

Και λέω εγώ: Συμβουλευτικά, διατηρείστε όσο μπορείτε την ενσυναίσθηση και τη συμπόνοια σας.  Δεν είναι εύκολο. Θα χρειαστείτε να αντιμετωπίσετε πολλά προβλήματα και σίγουρα απαιτούν μια ιεράρχηση. Δεν θα μπορέσετε ούτε να βοηθήσετε, ούτε να σώσετε όλον τον κόσμο. Όμως, διατηρείστε και την πεποίθηση ότι οι κακουχίες έτυχαν σε κάποιους, λιγότερο ίσως τυχερούς, από εσάς.  Αν αποδώσετε, τουλάχιστον μέρος, της επιτυχίας σας στην τύχη, θα αποφύγετε τον κίνδυνο της αλαζονείας και εν τέλει της ύβρεως. Μην φοβηθείτε ότι θα σας λείψει η αναγνώριση. Εσείς θα λέτε ‘ήμουν τυχερός, ήμουν τυχερή’ και οι άλλοι θα ξέρουν, σίγουρα, ότι κοπιάσατε και αγωνιστήκατε. Θα πιστεύουν, κάπου μέσα τους, ότι σας άξιζε η επιτυχία. Αφήστε, όμως, τους άλλους να το πουν για εσάς, δεν χρειάζεται να επαίρεστε.

Αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«Οι νέοι δεν βλέπουν την κακή όψη των πραγμάτων, αλλά την καλή. Ο λόγος είναι ότι τα μάτια τους δεν έχουν ακόμη δει πολλές κακίες. Είναι, επίσης, ευκολόπιστοι, γιατί δεν ήταν πολλές, ως τώρα, οι φορές που έπεσαν θύματα απάτης».

Και λέω εγώ:

Μακροπρόθεσμα, η απάτη ποτέ δεν αποδίδει. Άλλωστε, ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται. Επίσης, σύμφωνα με τη ρήση που αποδίδεται στον Αβραάμ Λίνκολν: You can fool some of the people all the time and all of the people some of the time, but you cannot fool all the people all the time.*

Και να σας υπενθυμίσω και το άλλο: Όλο και περισσότερο, η απάτη ανακαλύπτεται και διώκεται ευκολότερα. Οι εποχές, αλλά και οι περιοχές στον κόσμο που θυμίζουν Άγρια Δύση με απατεώνες της δεκάρας να γίνονται εκατομμυριούχοι, όλο και μειώνονται. Θα σας έλεγα, λοιπόν, να βάζετε ψηλούς στόχους, να έχετε σχέδιο και στρατηγική, να μην καταφύγετε στην απάτη, αλλά να καταφύγετε στην ηθική υπόσταση που κρύβετε μέσα σας.

Και το πιο σημαντικό, τελευταίο απόσπασμα.

Αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«[Οι νέοι] ζουν κυρίως με την ελπίδα. Ο λόγος είναι ότι η ελπίδα σχετίζεται με το μέλλον, ενώ η μνήμη με το παρελθόν, και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό.  Στην αρχή, πράγματι της ζωής του, ο νέος δεν έχει να θυμάται τίποτε, έχει όμως το περιθώριο να ελπίζει τα πάντα».

Και λέω εγώ: Ο Αριστοτέλης εξύμνησε το «Παν μέτρον άριστον» που είπε πρώτος ο Κλεόβουλος ο Ρόδιος. Σημαίνει αυτό ότι εξυμνεί τη μετριότητα; Σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε μέτρο ακόμα και σε σχέση με τα θετικά ενός καλού χαρακτήρα; Σημαίνει, δηλαδή, ότι πρέπει να είμαστε μετρίως έντιμοι, για παράδειγμα; Όχι βέβαια, και μην αφήσετε κανέναν να σας πείσει ότι περί αυτού πρόκειται. Οι αρετές, η κάθε αρετή, βρίσκεται ήδη στο κέντρο, είναι μια μεσότητα ανάμεσα σε δύο ακραίες καταστάσεις, όπου η μία άκρη είναι η έλλειψη και η άλλη άκρη είναι η υπερβολή. Η μεσότητα προτείνεται ως ισορροπία που εξουδετερώνει τους κινδύνους των δύο άκρων.

Τώρα, σε σχέση με τις ηλικίες, η μεσότητα του Αριστοτέλη βρίσκεται προφανώς στους ώριμους ανθρώπους, αυτούς που συγκεντρώνουν και τα προτερήματα της νεανικής ηλικίας, αλλά και της γεροντικής.

Εγώ, για παράδειγμα, είμαι 63 ετών! Εγώ ξεπεράσει τα όρια της μεσότητας αρκετά, αφού σωματικά ο Αριστοτέλης τα προσδιόριζε περίπου στα 35, ενώ πνευματικά στα 49. Και για τους γέροντες, αυτούς δηλαδή πάνω από 49, ο Αριστοτέλης επιφύλαξε μια μάλλον αυστηρή κριτική. Θεωρούσε ότι οι γεροντότεροι  είναι καχύποπτοι, δεν πιστεύουν κανέναν γιατί έχουν εξαπατηθεί και έχουν πείρα. Είναι μικρόψυχοι, επειδή τους έχει ταπεινώσει ο αγώνας της ζωής. Oι επιθυμίες τους δεν στρέφονται πια προς τίποτα το μεγάλο και το ανώτερο, αλλά βλέπουν μόνο το συμφέρον τους. Ζουν πιο πολύ με την ανάμνηση παρά με την ελπίδα, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους έχει περάσει και δεν τους μένει παρά λίγος χρόνος.

Θέλω να πιστεύω ότι κατάφερα να ανατρέψω την αριστοτέλεια λογική!  Και το πιστεύω επειδή ακόμα ελπίζω. Ακόμα προσπαθώ. Ακόμα οραματίζομαι. Δεν ζω μόνο με τις αναμνήσεις.  Πιστεύω ότι έχω χρόνο να κάνω πράγματα.  Νιώθω ότι μπορώ να προσφέρω και να δημιουργήσω.

Γι’ αυτό, ίσως η καλύτερη ευχή που μπορώ να σας δώσω είναι να παραμείνετε νέοι με αυτόν τον τρόπο. Εσείς νέοι και νέες: Γιώργο (Θεοδότου), Αλέξη (Πετρίδη), Φρίξο (Λάρκο), Θοδωρή (Μίτσικγα), Αλέξη (Παντζιάρο), Μαρία (Τερζή), Άρτεμις (Κοντού), Λίζα (Χαραλάμπους), Νικόλα (Κυριακίδης) και Μιχάλη (Χαραλάμπους). Να παραμείνετε νέοι και να είστε και τυχεροί!

Και μην ξεχάσετε τον Αριστοτέλη. Θα σας πρότεινα μάλιστα να προμηθευτείτε ένα βιβλίο που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό και παρόλο που εκδόθηκε το 1997, είναι διαχρονικό.  Όπως διαχρονικός είναι και ο μέγας Αριστοτέλης. Το βιβλίο λέγεται If Aristotle ran General Motors  και αφήνω ένα αντίγραφο εδώ για όποιον θα ήθελε να το δανειστεί και να το διαβάσει. Ο συγγραφέας του βιβλίου, Tom Morris, άντλησε από τη σοφία των αρχαίων υποστηρίζοντας ότι μπορείς και να είσαι κερδοφόρος και επιτυχημένος και ταυτόχρονα να υιοθετείς τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας, δηλαδή την αναζήτηση της ομορφιάς, της αλήθειας, της καλοσύνης και της αλληλεγγύης.

Σας ευχαριστώ πολύ!

* «Μπορείς να ξεγελάσεις κάποιους ανθρώπους για μεγάλο διάστημα, και όλους τους ανθρώπους για λίγο διάστημα, αλλά δεν μπορείς να ξεγελάσεις όλους τους ανθρώπους για μεγάλο διάστημα».